Richard maakt het laatste afscheidsmoment in de ovenruimte persoonlijk

Richard begeleidt het crematieproces samen met een collega en vindt het iedere keer weer bijzonder als de naaste familie ervoor kiest om daarbij aanwezig te zijn. ‘Het is het allerlaatste moment dat ze hebben met hun dierbare. Het is een moment van afgeven, van loslaten. Dit laatste heel persoonlijke afscheid is vaak een belangrijke eerste stap in de rouwverwerking.’

Crematiesteentje met naam

Als de familie samen met Richard de ovenruimte binnenstapt, zien ze dat de ruimte er gemoedelijker en ‘minder fabriekerig’ uitziet dan ze hadden verwacht. Er staat een stoel voor mensen die slecht ter been zijn en aan de muur hangt een schilderij met warme kleuren. ‘Ik steek ook altijd een kaarsje aan en zet een zacht muziekje op voordat de mensen binnenkomen’, zegt Richard. ‘Als ze wat op afstand blijven, vraag ik ze om de kist heen te komen staan. Op die manier ontstaat er een intieme, warme sfeer en kan ik de nabestaanden betrekken bij het plaatsen van het crematiesteentje.’

Een crematiesteentje is een rond, vuurvast steentje met daarop een uniek nummer dat wordt gekoppeld aan de overledene. Het gaat mee de oven in om te kunnen garanderen dat de familie echt de juiste as mee naar huis krijgt. Richard maakt heel bewust een waardevol ritueel van het plaatsen van het steentje. ‘Op de vrije kant schrijf ik de naam van de overledene. Dat vervaagt door de hitte, maar ik doe het toch, omdat het persoonlijker is dan een nummer. Daarna vraag ik de familie om het steentje zelf op de kist te leggen, met de naam naar boven. Op die manier is het plaatsen van het steentje een mooi afscheidsritueel.’

Richard benadrukt dat de kist dicht is en ook niet meer opengaat. ‘Als de dierbaar overledene sieraden om had, dan hebben we die voor het sluiten van de kist al afgedaan. Dit gebeurt tijdens het rouwbezoek. Maar de familie kan er ook voor kiezen de sieraden om te laten. Ze worden dan gewoon mee gecremeerd.’

Na het plaatsen van het steentje gaat Richard even naar buiten en geeft de familie ruimte voor een laatste moment met hun dierbare. ‘Soms kom ik weer binnen en zie ik dat de familie nog niet klaar is voor het afscheid. Ik ga dan even bij ze staan en lees het gedicht De Brug voor. Dat gaat erover dat mensen zich veilig en vertrouwd voelen als ze tot het laatst worden begeleid. Vaak voelt de familie na een tijdje: ja, nu is het goed, nu kunnen we onze dierbare laten gaan... Ik wacht altijd op dat moment, ongeacht hoelang het duurt. Want bij alles wat ik doe zet ik de familie centraal.’

Samen bij de invoer aanwezig zijn

Als de nabestaanden er klaar voor zijn, zet Richard het daadwerkelijke crematieproces in gang. Hij drukt daarvoor op de startknop van de elektrische crematieoven. ‘Er gaan twee luiken in de vloer open en er komt een invoertafel naar boven. Mijn collega en ik schuiven de kist van de rijdende baar op de tafel. De tafel gaat vervolgens nog een stukje omhoog en komt voor de deur van de oven tot stilstand. Dat is ongeveer op ooghoogte. De deur van de oven gaat nu open en de invoertafel begeleidt de kist helemaal de oven in.’

De oven staat dan al aan. Voordat de deur weer sluit, kan de familie een paar seconden in de oven kijken. Vaak zien ze dan hoe de kist vlamvat. Richard bereidt ze voor op dat moment. ‘De mensen die dat niet willen zien, gaan wat verder weg staan. Ik vertel altijd van tevoren wat er gaat gebeuren en help ze te bepalen bij welke stappen ze aanwezig willen zijn. Alles mag en is goed.’

Richard vertelt dat het invoeren van de kist in de oven voor veel nabestaanden een moeilijk moment is. ‘Nadat de ovendeuren dichtgaan, staan de mensen er vaak wat verloren bij. Ik leg dan vaak even een hand op de schouder en vraag: ‘Joh, gaat het wel?’ Natuurlijk zie ik dat het niet gaat, maar door die vraag komen de emoties meestal los. Dat is belangrijk. Het verdriet dat ze in de ruimte kunnen achterlaten, hoeven ze niet meer met zich mee te slepen. Dat geloof ik echt. Op het einde zeg ik altijd tegen de families dat ik het ontzettend dapper vind dat ze erbij zijn gebleven. Het is niet iets wat je zomaar doet.’

Verbonden met de families

Als het crematieproces na zo’n tweeënhalf uur is afgerond, maakt Richard de oven open. ‘Hij verzamelt de inhoud van de oven en vermaalt dit tot as met een speciale machine die cremulator heet. De nabestaanden zijn bij dit deel niet meer betrokken. Vaak zeg ik daarom op het eind tegen ze: ‘Het crematieproces van moeder is over tweeënhalf uur afgerond, dat is dus om één uur.’ Veel mensen vinden dat fijn om te weten en zetten een timer. Op die manier zijn ze er in gedachten toch een beetje bij.’

Een maand na de dag van het afscheid mag de familie de as komen ophalen. Zo is dat bepaald in de wet. De as zit in een rechthoekige doos en door een kleine opening zie je het crematiesteentje. Als het lukt, overhandigt Richard de as zelf aan de familie. Hij merkt op die momenten dat zijn werk een belangrijke rol speelt bij de rouwverwerking. ‘Laatst kwam een mevrouw de as van haar man ophalen. Bij de crematie kwam ze vrij nors over, maar dat was opeens helemaal weg. ‘Dankzij jou gaat het hartstikke goed met me’, zei ze tegen me. ‘De warmte die jij ons tijdens het crematieproces hebt gegeven, was ontzettend belangrijk voor ons.’

Ik voel me oprecht verbonden met de mensen die op zo’n cruciaal punt in hun leven bij me binnenstappen. Als ik dan hoor dat mijn werk een verschil maakt, raakt me dat ontzettend. Het is de reden dat ik dit al ruim tien jaar met zo veel overgave doe.’